Ջեմալ փաշայի թոռը կոչ է
անում ոգեկոչել 1915թ. զոհված
հայերի հիշատակը 24.04.10
Թուրք հայտնի լրագրող և վերլուծաբան, Milliyet օրաթերթի սյունակագիր Հասան
Ջեմալը, ով Հայոց ցեղասպանության կազմակերպիչներից և իրականացնողներից
մեկի՝ այն ժամանակվա ռազմածովային ուժերի նախարար, Հայոց ցեղասպանության
գլխավոր կազմակերպիչներից մեկը համարվող Ջեմալ փաշայի թոռն է, այսօր հանդես
է եկել Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված «Կիսում եմ հայերի`
ապրիլի 24-ի ցավը» խորագրով հոդվածով:
«Այսօր ապրիլի 24-ն է:
1915թ. ապրիլի 24-ը Օսմանյան պետության խայտառակ էջերից է, որը գրվեց
«Իթթիհաթ վե Թերաքքիի» կողմից: Անատոլիայում հարյուրամյակներով ապրող և
ստեղծագործող օսմանցի հայերը մեծ տառապանքներ տեսան այն հողերում, որտեղ
ապրում էին, մեծ ցավեր տեսան իրենց իսկ պետության մեջ. նրանց արմատախիլ
արեցին, կոտորեցին, և փորձեցին նրանց հետքն իսպառ ջնջել: Պատմության այս
էջերը ոմանք որպես տեղահանություն, ոմանք՝ ողբերգություն, ոմանք՝
Ցեղասպանություն, ոմանք էլ՝ Մեծ աղետ են բնորոշում: Սակայն դա հնարավոր չէ
հերքել»,- գրում է Հասան Ջեմալը` ընդգծելով, որ Օսմանյան պետության կողմից
1915-ից սկսված հարյուրհազարավոր հայերի կոտորածն ու մարդկության դեմ
գործած հանցանքը ժխտելը նշանակում է դառնալ այդ հրեշավոր և սահմռկեցուցիչ
արարքի հանցակիցը:
«Իմ ականջին հիմա ձայներ են հասնում` մի՞թե
թուրքերը, մահմեդականներն ամենևին էլ ցավեր չեն տեսել, մի՞թե արմատախիլ չեն
արվել Բալկաններում, Կովկասում, մի՞թե զանգվածային գաղթի չեն ենթարկվել,
մի՞թե նրանց հետքերը չեն ջնջվել: Բնականաբար, ցավեր տեսել են: Անատոլիայում
և՛ թուրքերը, և՛ քրդերը, և՛ ալևիները պատմության խորքերից մինչև մեր օրերը
հասնող ցավեր տեսել են: Բացի այդ, այդ ո՞ր պետության, ո՞ր ազգի
պատմությունն է կազմված բացառապես գեղեցիկ էջերից: Սակայն այսօր ապրիլի
24-ն է. հայերի, հայ ազգի՝ այս հողերում ապրած ողբերգության զոհերի
ոգեկոչման օրը: Նախ եկեք հայերի՝ ապրիլի 24-ի վիշտը կիսենք, փորձենք մեր
սրտում զգալ նրանց ցավը, մենք էլ հայերի հետ հավասարապես սգանք»,- գրում է
Ջեմալ փաշայի թոռը` անդրադառնալով 2008թ. Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր
այցելությունից իր հուշերին:
«2008թ. սեպտեմբերն էր, Երևանում
էի և այցելեցի Ցեղասպանության զոհերի հուշահամալիր: Հուշակոթողի առջև մի
պահ սիրելի Հրանտի [Դինքի] հետ մեն մենակ մնացի: Ինձ այդ հուշակոթող բերել
էր Հրանտի ցավը: Առավոտ էր, արևը նոր էր ծագում: Արարատ լեռան վեհապանծ
գագաթը մառախուղի քուլաների մեջ մեկ երևում էր, մեկ թաքնվում: Առավոտյան
լռության մեջ սպիտակ մեխակներ դրեցի Ցեղասպանության հուշակոթողին և ականջիս
հասավ Հրանտի ձայնը. «Եկեք նախ հարգենք միմյանց վիշտը…»»,- գրում է Հասան
Ջեմալը` եզրափակելով. «Ժամանակն է, որպեսզի մենք և՛ անհատապես, և՛ պետական
մակարդակով կիսենք հայերի ապրիլի 24-ի ցավը: Հրանտ, իմ եղբայր, ես կիսում
եմ այդ ցավը, անկեղծ կարոտում քեզ, հանգիստ ննջիր»:
(Tert.am)
http://tert.am/am/news/2010/04/24/cemalgrandson/
Ստամբուլի Թաքսիմ հրապարակում թուրք հայտնի մտավորականների կողմից
կազմակերպված 1915-ի զոհերի հիշատակին նվիրված միջոցառումը փորձել են
խանգարել մի խումբ ազգայնականներ, ովքեր հնչեցրել են «Կամ սիրիր, կամ
հեռացիր» կարգախոսը:
Միջոցառումը սկսվել է երեկոյան ժամը 19-ին, որին հետեւելիս են եղել նաեւ
արտասահմանյան բազմաթիվ լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներ: Հիշատակի
արարողության ընթացքում հայտարարությամբ հանդես է եկել արտիստ Զեյնեփ
Թանբայը:
«1915-ին, երբ Թուրքիայի բնակչությունը 13 միլիոն էր, այս հողերում
1.5-2 միլիոն հայ էր ապրում: Թրակիայում, Էգեյան հատվածում, Ադանայում,
Մալաթիայում, Վանում, Կարսում, Սամաթիայում, Շիշլիում եւ այլուր: Նրանք մեր
թաղամասերի ընկերներն էին`մեր դերձակները, ոսկերիչները, կոշկակարները,
ջրաղացպանները, դասընկերները, ուսուցիչները, սպաները, զինվորները,
պատգամավորները, պատմաբանները, կոմպոզիտորները…: Մեր դռնկից հարեւաններն
էին, մեր հոգսերի կիսողները: 1915-ի ապրիլի 24-ին նրանց սկսեցին աքսորել եւ
հիմա նրանք արդեն չկան, նույնիսկ նրանց գերեզմանները չկան: Սակայն մեր
խղճի մեջ առկա Մեծ Աղետի Մեծ Ցավը 95 տարի է գոյություն ունի եւ ավելի է
մեծանում: Մենք կոչ ենք անում այն բոլոր թուրքերին, ովքեր իրենց սրտում
զգում են այդ Մեծ Ցավը, 1915-ի զոհերի հիշատակի առաջ խոնարհվել: Սեւ
զգեստներով, անձայն, վառվող մոմերով ու ծաղիկներով…: Որովհետեւ այդ ցավը`
ՄԵՐ ցավն է: Այդ սուգը` ԲՈԼՈՐԻՆՍ»,- ամփոփել է Զեյնեփ Թանբայը:
Հայտարարությունից հետո հավաքված բազմությունը մոմեր է վառել եւ մեխակներ
դրել նախատեսված վայրում: Ավելի ուշ հավաքվածները երթ են կազմակերպել, որի
ընթացքում հնչել են «Կեցցե թուրք-քուրդ-հայ ժողովուրդների եղբայրությունը»
եւ «Ուս ուսի ֆաշիզմի դեմ» կարգախոսները:
Հիշյալ միջոցառումը խանգարելու մտադրությամբ Թաքսիմում հավաքված
բազմության ուղղությամբ են շարժվել 40 հոգուց բաղկացած ազգայնականների մի
խումբ, ովքեր վանկարկել են «Մուսթաֆա Քեմալի զինվորներն ենք» եւ «Կամ
սիրիր, կամ հեռացիր» կարգախոսները: Ոստիկանությունը արագ նկատել է վտանգը
եւ թույլ չի տվել ազգայնական խմբին առաջ շարժվել: Ոստիկանների շղթայի տակ
հայտնված ազգայնականները շարունակել են կարգախոսներ հնչեցնել: Վերջիններս
նույնիսկ բղավել են. «Նրանք մեզ Օգյուն Սամաստ են դարձնելու» (Հրանտ Դինքին
սպանած ոճրագործի անունը): Հատկանշականն այն է, որն անցորդները սաստել են
ազգայնականներին եւ հորդորել հեռանալ: Այնուհետ հավաքված խումբը, որի մեջ
եղել են նաեւ ադրբեջանցիներ, ցրվել է, սակայն ոստիկանությունը շարունակել է
անվտանգության միջոցառումները հիշյալ հատվածում:
Նշենք, որ «Այս ցավը` ՄԵՐ ցավն է: Այս սուգը` ԲՈԼՈՐԻՆՍ» անունը կրող
1915-ի զոհերի հիշատակի արարողությունը կազմակերպել էին մի խումբ թուրք
մտավորականներ, այդ թվում` հայտնի մտավորական Բասքըն Օրանը, իրավապաշտպան
Ֆեթիյե Չեթինը, հայտնի լրագրող Նեշե Դյուզելը, Թուրքիայի Մարդու
իրավունքների միության նախագահ Օզթուրք Թուրքդողանը, թուրքական խորհրդարանի
պատգամավոր Ուֆուք Ուրասը եւ այլոք:
http://news.am/am/news/19959.html
