ՆՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ (ՀԱՅԵՐԵՆ) / НОВОСТИ (НА АРМЯНСКОМ) - Мои файлы - Каталог файлов

	21.03.2010, 10:00
Ռաֆայէլ Համբարձումեան . ԱԶԳԱՅԻՆ ՄԻԱՍՆՈՒԹԵԱՆ ՈՒԽՏ Դրուա•ներ Հայ-ռուսական յարաբերութիւնների անկողմնակալ պատմութեան (Երեւանի Մանկավարժական հաստատութիւնում բանախօսութեան նախա•իծ) 21.03.2010 Հիմնաւորապէս պետք է վերաշարադրել հայ-ռուսական յարաբերութիւնների պատմութիւնըª շեշտելով այն վիթխարի մշակութային, կրօնական, իրաւական, տնտեսական եւ քաղաքական դերը, որ Թ-ԺԲ դարերում կատարել է հայ տարրը նախ Կիեւեան Ռուսիայում, այն է` ներկայիս Ուկրաինայում եւ ապա` ԺԶ դարից սկսած` Մոսկովիայում, ներկայ Ռուսական կայսրութիւնում: Մինչդեռ հայ-ռուսական յարաբերութիւների պատմութեան մասին խօսելիս , շրջանցում են ներկայիս Ուկրաինան եւ նկատի են առնում միայն Ռուսաստանը: Այսպէս անեսւում է այն իրողութիւնը, որ Կիեւեան Ռուսիան ոչ թէ Ռուսաստանն էր, այլ արեւելեան սլաւոնների պետական անդրանիկ միաւորում Կիեւեան Ռուսիան, որը Ուկրաինա կոչուեց ԺԲ դարում: Հետեւաբարէ` հայ ռուսական յարաբերութիւնների Թ-ԺԲ դդ. պատմութիւնը քննելիս պէտք է նկատի ունենանք, որ դրանք ոչ այնքան հայ-ռուսական, որքան հայ ուկրաինական յարաբերութիւնների պատմութիւն են: 1. Հիմնուելով Բիւզանդիայի հայազ•ի կայսր Կոստանդին Ծիրանածինի այն •րաւոր տեղեկութեան վրայ, թէ Կիեւը կոչուել է նաեւ ՍԱՄԲԱՏՈՍ` Սմբատակերտ(հայոց աղբիւրները Կիեւն անուանում են ՄԱՆՔԵՐՄԱՆ), օտար մի քանի պատմաբաններ(Ֆ. Բրաուն, Սեն-Մարտեն, Հ. Լովմիանսկի եւ ուրիշներ) եզրակացրել են, որ Կիեւը Սամբատոս է կոչուել ի պատիւ Բիւզանդիայի հայկազուն Լեւոն Ե կայսեր(Լեւոն հայը •ահակալել է 813 թուականից) որդի Սմբատի` ի երախտա•իտութիւն Լեւոն կայսեր, որի ուղարկած վարպետները ամրացրել են Կիեւի բերդն ու պարիսպները: Կիեւեան Ռուսիայում քրիստոնէութիւնը եւ լուսաւորութիւնը Կոստանդնուպոլսի մօրական կողմից հայ Փոտ պատրիարքի(858-867 եւ 877-886թթ)ձեռամբ 9-րդ դ սկսել են հայերը:Կիեւեան Ռուսիայում Քրիստոնէութիւնը տարածուել եւ վերջնականապէս ընդունուել է 988-989 թթ., Վլադիմիր Սվեատոսլաւիչ իշխանի օրօք, որի կինը Բիւզանդիայի մակեդոնական (Հայկական)արքայատոհմի Վասիլ Բ հայազ•ի կայսեր(976-1025) քոյր Աննան էր: Բիւզանդիան Կիեւեան Ռուսիան իր ազդեցութեան տակ պահելու համար այդ տարածքի մկրտութիւնն իրականացրեց հէնց Վասիլ Բ-ի քոյր Աննայի միջոցով: Սա ամուսնանալով Կիեւի իշխան Վլադիմիրի հետ, հայերից բաղկացած իր շքախմբով` եկեղեցականներ, •րիչներ, շինարարներ, բժիշկներ, առեւտրականներ եւ այլն, մտաւ Կիեւ: Հայերը Կիեւեան Ռուսիա են մտել նաեւ 1060 թ.`Կիեւի իշխան Թէոդոր Դմիտրիեւիչ Զուբի(որոշ աղբիւրներում սրան Իզեասլաւ են կոչել) հրաւէր-հրովարտակով: Հնա•ոյն ռութէն, հայկական եւ լատին աղբիւրներում նշւում է, որ հայերը Կիեւ կտան 20 հազար հո•ով(Ալոիսիոս Պիդու,Անանուն հեղինակ, Ստեփաննոս Ռոշքա,, Եուզէֆ Կարստ, Ստեֆան Կութշեբա,Ա. Պաւինսկի, Ա. Ռոլլէ, Ե. Սիարչինսկի, Ք. Քուշներեան, Թադէուշ Մանկովսկի, Մ. Զակժեւսկա-Դուբասովա, Մ. Յովհաննիսեան եւ ուրիշներ) : Նրանքւ կոչւում էին ՆՈՇՈԽԱՉԵԱՆ, այսինքն` խաչակիրներ, քանի որ Կիեւ մտած հայերն իրենց վրայ խաչ էին կրում, իսկ ՆՈՇՈԽԱՉ բառը հին սլաւոներէն ՆՕՇՕ եւ հայերէն ԽԱՉ բառերի բարդոյթն է, որը նշանակում է ԽԱՉԱԿԻՐ: Այսպիսով` խաչակրաց առաջին արշաւանքից(1098 թուականից) 34 տարի առաջ խաչակրաց արշաւանքը սկսել են հայերը Ռութէնիայում (մանրամասն տե’ս Ռաֆայէլ Համբարձումեան, Սադոկ Բարոնչը լեհահայոց պատմութեան ուսումնասիրող, Երեւան, 1998 թ., էջ 39,45, 42, 34-46): Այսպիսով`քրիստոնէութիւնը Կիեւեան Ռուսիայ(Ռութէնիա) է մտել հայերի ձեռքով, իսկ արեւելեան բոլոր սլաւոններին քրիստոնէացրել են այսօրուայ ուկրաինացիների նախնիները, որոնք Կիեւեան Ռուսիան ձեւաւորած պոլեաններն էին... 2.Կիեւեան Ռուսիայի իշխանական հարստութեան (դինաստիա) մէջ եղել են հայկական ծա•ում ունեցողներ: Օրինակ` Չեռնի•ովի իշխան Վլադիմիր Մոնոմախը, որը Կիեւի իշխան դարձաւ 1113-1125 թթ.: Նա իր մօրական պապ Բիւզանդիայի Կոնստանդին Մոնոմախ հայկազուն կասեր հետեւութեամբ իրեն կոչում էր Մոնոմախ: Վլադիմիր Մոնոմախը կազմել ու հրապարակել է կանոնադրութիւն, միաւորել է հին ռուսական բոլոր իշխանութիւնները, •րել է հին սլաւոնական •րականութեան հնա•ոյն ու լաւա•ոյն էջըª ՙԽրատ՚-ը իր որդիներին: Մոսկուայի հիմնադիրը Վլադիմիր Մոնոմախ հայկազունի վեցերորդ որդին Եուրի Դոլ•որուկին էր(1125-1157): Եուրի Դոլ•որուկիին պատկանող հաւանաբար հայերի հիմնած Մոսկուա աննշան •իւղ- բնակատեղին բարձրացրին դարձեա’լ հայերը` միջնադարում Ծովահայեաց Հայաստան՚ անուանւող Ղրիմի Սուդակ քաղաքը շէնացրած հայ վաճառականները, որոնց սլաւոնական աղբիւրները անուանում են ՙՍուրոժցի՚ վաճառականները: Եուրի Դոլ•որուկիի պատուին Վլադիմիրի մէջ հայ վարպետների ձեռամբ ԺԲ դ. կառուցուել է ս.Գեոր• եկեղեցին: Նրա ՙԴոլ•որուկի՚ մականունը հայոց Բա•րատունիների ՙԵրկայնաբազուկ՚ մականուան թար•մանութիւնն է, իսկ Եուրի Դոլ•որուկիի զինան շանի վրայի առիւծը` Բա•րատունեաց զինանշանի առիւծը: 3. Հայերը Ռուսաստանում կառուցել են բազմաթիւ տաճարներ, •րել ու զարդանախշել են ձեռա•րեր, նկարել են սրբապատկերներ, նկարազարդել եկեղեցիներ, զար•ացրել են այդ երկրի •իտութիւնը, մշա կոյթը,•րչութեան արուեստն ու մանրանկարչութիւնը, առեւտուրը, տնտեսութիւնը, արդիւնաբերութիւնն ու •իւղատնտեսութիւնը : 4.Ռուսաստանի հետ հայերի կնքած քաղաքական առաջին իսկ համաձայնութիւնից յետոյ այդ երկիրը 1724թ. թուրքերի հետ կնքած •աղտնի պայմանա•րով միացաւ Թուրքիային ու վիժեցրցեց սղնախնե- րում նախապատրաստւող Հայաստանի պետականութեան վերական•նումը եւ վճռական դերակատարութիւն ունեցաւ Դաւիթ Բէկի հիմնած Հայոց անկախ պետականութիւնը վերացնելու •ործում: 5.1828 թ.Պարսկահայաստանի մի նշանակալի հատուածի կցումը ժամանակի ճորտատիրական ամենայետամնաց երկրինª Ռուսաստանին, մեր ժողովրդի համար հո•եբանական, քաղաքական ու տնտեսական աղետալի հետեւանքներ ունեցավ: Ազատական օրենքներ, ընտրովի մարմիններ ունեցող հայ ժողովուրդը ընկնում է բացարձակ միապետութեան ու բարբարոս ճորտատիրական մի երկրի բռնապետութեան տակ, որտեղ բնակչութեան մեծամասնութիւնը կազմող ստրկատիպ ճորտը անասունի հետ միասին վաճառւում էր շուկաներում ու զրկուած էր ամենատարրական իրաւունքներից: 6.Հակա•իտական է հայերի իբր թէ ՙռուսական կողմնորոշում՚ ունենալու շինծու վարկածը, որ ԺԹ դարակէսից հայ պատմա•իտութեանը պարտադրեց ռուսական պետական մեքենան: Հայ ազատա•րական պայքարի •ործիչները, տուեալ դէպքում Իսրայէլ Օրին, որին պաշտօնական խորհրդահայ պատմա•իտութիւնը համարում էր այդ սարքովի կողմնորոշման հիմնադիրը, Եւրոպայի տէրութիւնների միջնորդութեամբ բանակցութիւնների մեջ մտաւ Պետրոս Մեծի Ռուսաստանի հետª Հա յաստանը Եւրոպական եւ Ռուսական միացեալ ուժերով ազատա•րելու, ազ•ային պետականութիւնը վերական•նելու համար: Ի դէպª Ռուսաստանը այդ օրերին սպանել տուեց հայ-ռուսական բանակցու թիւնները վարող Մինաս վարդապետին ու Իսրայէլ Օրուն, 1724թ. հայերի դէմ դաւադիր դաշինք կնքեց Թուրքիայի հետ եւ կանխեց Հայոց պետականութեան վերական•նումը, որը շատ իրական ու տեսանելի էր... 7.Ռուսաստանը վիժեցրեց նաեւ հայոց պետականութիւնը վերական•նելու մեր ժողովրդի երկրորդ փորձը` 1840թ. լուծարելով հայերին ռուս-պարսկական պատերազմում ռուսներին օժանդակելու դիմաց մեզ խոստացած ՙՀայկական մարզ՚-ը: Հայաստանեայց եկեղեցուն 1836 թ. պարտադրած նոր կանոնադրութեամբ(ՙՊոլոժենիա՚) այդ երկիրը խարխլեց հայ եկեղեցու ժողովրդավարութիւնն ու անկախութիւնը: Եկեղեցի-ազ• միասնութիւնը վերացնելու նպատակով ըստ ամենայնի եկեղեցին անջատեց ժողովրդիցª նուազա- •ոյնի հասցնելով եկեղեցու սպասաւորների ու թեմական խորհուրդների ընտրութեան մէջ ժողովրդի դերը: 8.Ռուսաստանի փաստացի վարչապետ, հայազ•ի Լորիս Մելիքովը ԺԹ դարի կէսերին Ռուսաստանում շատ մեծ դժուարութեամբ մտցրեց տեղական ինքնակառավարման բարեփոխումներ, որը եզակի ու առանցքային դեր ունեցաւ այդ յետաԳնաց երկիրը ճորտատիրութիւնից ազատելու մէջ:
1 2 3 4 5 Категория: Мои файлы \| Добавил: esthaylraber
Просмотров: 476 \| Загрузок: 0 \| Комментарии: 2 \| Рейтинг: 3.0/1

Всего комментариев: 0

Сделать бесплатный сайт с uCoz